Próchnica zębów — co powinieneś wiedzieć o próchnicy

Próchnica zębów to choroba, która najczęściej dotyka pacjentów. Przypadłość występuje zarówno u dorosłych, jak i dzieci i jest najczęstszą z przyczyn bólu zęba. Z tego artykułu dowiesz się jak rozpoznać próchnicę, jak jej zapobiegać oraz jak wygląda leczenie.

Co to jest próchnica zębów?

Próchnica zębów to choroba zakaźna powodowana przez bakterie próchnicotwórcze. Ta dolegliwość o charakterze przewlekłym może dotykać nawet 90% społeczeństwa. Próchnica polega na demineralizacji, a co za tym idzie uszkodzeniu tkanek zęba. Próchnicy pomimo jej szerokiego rozpowszechnienia nie można lekceważyć. Jej rozwój prowadzi do zarażania kolejnych zębów, a długotrwałe działanie powoduje uszkodzenia coraz głębszych tkanek zęba. Nieleczona próchnica niszczy cały ząb, który w efekcie należy usunąć.

Jak wygląda próchnica zębów? Objawy próchnicy

Próchnica zębów objawia się stopniowym niszczeniem tkanek zęba. Jej pierwsze objawy, czyli białe przebarwienia na szkliwie są ciężkie do zaobserwowania w domowych warunkach. Ciemne plamki lub pęknięcia szkliwa sygnalizują bardziej zaawansowane stadium próchnicy. Z czasem ubytki stają się coraz bardziej widoczne. Dochodzą też dolegliwości bólowe i zwiększona wrażliwość zęba na ciepło i zimno. Wielu pacjentów sięga wtedy po leki przeciwbólowe, które usuwają męczące dolegliwości. Niestety nie usuwają one przyczyny, a tylko objawy i pozwalają na dalsze niszczenie tkanek. Dolegliwości bólowe stają się coraz silniejsze, gdy próchnica dotrze do miazgi zęba. Na tym etapie infekcja powoduje również gorączkę, obrzęk w okolicach jamy ustnej i zaczerwienienie dziąseł. Ostatnim z objawów nieleczonej próchnicy jest martwica zęba i mogące jej towarzyszyć dolegliwości uboczne np. ropień.

Rodzaje próchnicy

Ze względu na przebieg wyróżniamy próchnicę:

– ostrą, inaczej wilgotną, gdyż próchnica przybiera kolor jasny i ma miękką mazistą konsystencję. Najczęściej występuje u osób młodych. Rozwój bakterii dominuje nad procesami obronnymi zęba.

– przewlekłą, inaczej suchą. Próchnica przybiera kolor ciemny i ma twardą konsystencję. Spotykana jest głównie u osób starszych.

– zatrzymaną, gdy w jamie ustnej warunki zaczynają sprzyjać jej zatrzymaniu.

Ze względu na obraz kliniczny można wyróżnić próchnicę:

– pierwotną i wtórną. Próchnica pierwotna zajmuje nowe miejsca zęba, natomiast wtórna powstaje wokół założonego przy wcześniejszym leczeniu wypełnienia.

– nietypową. Powstaje ona w zębach martwych, czyli z obumarłą miazgą zębową lub poddanych leczeniu kanałowemu.

– kwitnącą, obejmującą w krótkim czasie wiele zębów. Powstaje u osób o zmniejszonym wydzielaniu śliny. Dotyka również ludzi młodych spożywających w nadmiarze produkty o zwiększonej zawartości cukrów.

– ukrytą. Próchnica ta rozwija się pod szkliwem zęba. Ząb wygląda zdrowo. Jej wykrycie możliwe jest najczęściej dopiero po wykonaniu zdjęcia RTG zęba.

– wczesnego dzieciństwa. Powstaje ona ze względu na przedłużone karmienie dziecka butelką. Stąd dawniej była określana jako próchnica butelkowa. Dowiedz się więcej…

Przyczyna rozwoju próchnicy zębów

Do powstania próchnicy niezbędne są cztery czynniki, które muszą zaistnieć jednocześnie. Do choroby nie dojdzie nawet przy ekspozycji zęba na długotrwałe działanie jednego z czynników. Nie będzie to miało miejsca również przy wystąpieniu tylko kilku z nich w jednym czasie. Są to:

• Bakterie
• Cukry
• Podatność zębów
• Czas

Bakterie

Bakterie próchnicotwórcze są zdolne do zainicjowania procesu powstania próchnicy, ponieważ ich metabolizm zmienia cukry na kwasy, które sprzyjają demineralizacji szkliwa. Głównie odpowiedzialne za ten proces są pałeczki Lactobacillus acidophilus oraz paciorkowce Streptococcus mutans. Wspomniane bakterie można nabyć, dlatego próchnica klasyfikowana jest jako choroba zakaźna.

Cukry

Cukry stanowią pożywkę dla bakterii próchnicotwórczych. Najbardziej powstawanie próchnicy ułatwiają cukry sztucznie dodane do żywności m.in. glukoza, fruktoza i sacharoza. Znikomy wpływ mają małe dawki cukrów naturalnie występujących w żywności. 

Czas

Proces demineralizacji szkliwa wymaga czasu. Nawet zaistnienie wszystkich innych czynników bez odpowiednio długiej ekspozycji zęba na ich działanie nie doprowadzi do powstania stanu chorobowego. Dlatego profilaktyka i higiena jamy ustnej tak bardzo pomaga zapobiegać próchnicy.

Podatność na próchnicę zębów

Podatność zębów na próchnicę wiąże się zarówno z czynnikami genetycznymi, jak i rozwojem naszego organizmu już od życia płodowego. Jako że na czynniki genetyczne nie mamy wpływu bardzo ważne jest dostarczenie organizmowi odpowiedniej ilości wapnia i fluoru w określonych fazach rozwojowych.

Przebieg choroby

Nieleczona próchnica niszczy cały czas coraz głębsze warstwy zęba aż do jego całkowitej martwicy. Proces rozwoju próchnicy można opisać w kilku etapach i przerwać na każdym z nich. Oczywiście oprócz ostatniego.

1. Białe plamki na uzębieniu
2. Demineralizacja szkliwa
3. Rozpad zębiny
4. Zajęcie miazgi zębowej
5. Powstanie ropnia
6. Utrata zęba

Białe plamki na uzębieniu

Pierwszy etap próchnicy jest odwracalny. Można go cofnąć, odpowiednio dbając o higienę jamy ustnej. Białe plamki wywołane działaniem kwasów ustąpią, jeśli zastosujemy odpowiednie techniki mycia zębów i płyn do płukania jamy ustnej. Jeśli mamy wątpliwości, jak dbać o higienę jamy ustnej zawsze możemy zapytać o to swojego stomatologa.

Demineralizacja szkliwa

Na tym etapie szkliwo nie może się już odbudować w naturalnych procesach remineralizacji. Ubytek staje się coraz bardziej widoczny. Może dojść do ukruszenia powierzchni zęba.

Rozpad zębiny

Po uszkodzeniu szkliwa zmiany próchnicowe docierają do zębiny. Na tym etapie zaczynamy odczuwać ból. Duże ubytki próchnicowe mogą wymagać założenia wypełnienia (plomba).

Zajęcie miazgi zębowej

Zainfekowanie miazgi zęba sprawia, że zbiera się tam ropa. Próchnica niszczy znajdujące się tam naczynia krwionośne i nerwy. Objawem towarzyszącym jest długotrwały ból zęba. Na tym etapie najpewniej trzeba będzie wykonać leczenie kanałowe.

Powstanie ropnia

To końcowy etap rozwoju próchnicy. Dochodzi ona do korzeni zębowych i może dojść do infekcji sąsiadujących kości. Objawia się najczęściej obrzmieniem w jamie ustnej, które utrudniają mówienie, a także bardzo silnym bólem. Na tym etapie niezbędny może okazać się zabieg chirurgiczny.

Utrata zęba

Nieleczony, zniszczony i martwy ząb trzeba usunąć.

Leczenie, profilaktyka i higiena jamy ustnej

Tu w szczególności powinna nam przyświecać zasada lepiej zapobiegać niż leczyć. Najważniejsza jest profilaktyka i higiena jamy ustnej. Dzięki takiemu podejściu nasze wizyty u stomatologa staną się przyjemnością.

Jak zapobiec próchnicy?

• Szczotkuj zęby regularnie, najlepiej po każdym posiłku.
• Zadbaj o odpowiednią technikę szczotkowania. Wykonuj szczoteczką ruchy kolisto pionowe.
• Używaj płynu do płukania jamy ustnej i nici dentystycznej.
• Unikaj pokarmów sztucznie wzbogacanych w cukry.
• Po posiłku możesz sięgnąć po miętową gumę do żucia. Pamiętaj jednak, żeby nie żuć jej dłużej niż pół godziny.
• Nie przedłużaj okresu karmienia dziecka butelką, aby uniknąć próchnicy wczesnodziecięcej.
• Odwiedzaj stomatologa przynajmniej raz na pół roku, nawet jeśli nie wyczuwasz problemu. Pozwoli to na wykrycie próchnicy zanim sam ją zauważysz.
• Zapytaj stomatologa o lakierowanie i fluoryzację.
• Jeśli czegoś nie wiesz lub nie jesteś pewny, zapytaj o to na wizycie kontrolnej.

Jak leczyć próchnicę?

Im szybciej próchnica zostanie zdiagnozowana i podjęte zostanie leczenie, tym będzie ono łatwiejsze i tańsze. W przypadku początkowej fazy wystarczy właściwa higiena i zabiegi z zakresu profilaktyki stomatologicznej. Leczenie staje się trudniejsze w miarę jak próchnica niszczy cały ząb infekując kolejne tkanki. Im głębiej sięgnie, tym trudniejsze leczenie jest wymagane. W przypadku drobnych ubytków w szkliwie wystarczy wypełnienie. Bardziej zniszczone zęby będą wymagały plomby, a zęby z zaatakowaną miazgą zębową trzeba będzie leczyć kanałowo. W skrajnych przypadkach nieleczonej próchnicy może okazać się konieczna chirurgia stomatologiczna i usunięcie zęba.